Doen! Bloemen zaaien in het najaar
Het klinkt raar, maar het is waar. Je zou denken dat je alleen in het voorjaar kunt zaaien, maar er zijn ook veel eenjarige bloemen en vaste planten die je nu kunt zaaien. Dit zijn zogeheten 'koudekiemers'. Daarnaast kun je kijken welke bloemen en planten nu hun zaden laten vallen of 'waaien'. Dat zijn doorgaans vorstbestendige zaden die in het prille voorjaar zullen ontkiemen.
En het is natuurlijk nog steeds bollentijd. Voorjaarsbollen, zoals tulpen, narcissen, hyacinten, krokussen, dwergirisjes en blauwe druifjes, moeten nu de grond – of een pot – in als je daar straks van wilt kunnen genieten.
'Koudekiemers' zaaien in oktober en november
De natuur blijft een wonderlijk verschijnsel. Er zijn planten waarvan de zaden niet vorstgevoelig zijn en sommige zelfs een koude periode nodig hebben om te kunnen ontkiemen; de 'koudekiemers'. Zoals voorjaarsbollen niet zullen uitlopen zonder vorstperiode of op z'n minst temperaturen rond het nulpunt. Sommige zaden hebben de kou meer en langer nodig dan andere, maar zonder kou ontkiemen ze niet of minder goed. Je kunt de zaden soms 'foppen' door ze een tijd in de koelkast te bewaren, maar waarom zou je als moeder natuur zelf de komende tijd voor een lagere temperatuur gaat zorgen? En dan zijn er vorstbestendige types die in het voorjaar eerder uitlopen wanneer je ze nu zaait.
Eenjarige koudekiemers
Een selectie van eenjarige bloeiers die je met recht 'cool' of 'koudbloedig' kunt noemen. Zaai deze dit najaar (zolang het niet vriest) om komend jaar van een weelderige bloemenzee te kunnen genieten.
1. Pronk-, sier- of reukerwt (Lathyrus odoratus)
Deze eenjarige klimmer vormt sterkere wortels en meer bloemen wanneer je die nu zaait dan bijvoorbeeld in februari (wanneer het ook nog koud is of kan zijn). Het zijn relatief grote zaden die je zo'n centimeter diep in de grond of in een diepe pot met potgrond stopt. Ze bloeien van juni tot september in alle mogelijke kleuren en ze geuren heerlijk. Bind de Lathyrus in het voorjaar op tegen een stok of trellis, want de ranke klimmers kunnen meer dan anderhalve meter hoog worden.
2. Klaproos (Papaver rhoeas)
De bekende rode klaproos die in geen enkele wilde bloemenzee mag ontbreken. De klaproos houdt niet alleen van een zonnige plek, maar vreemd genoeg ook van grond die regelmatig wordt verstoord. Zaai de klaprozen op een windstille dag gemengd met wat zand, want het zijn heel fijne zaden. Spit eerst de grond om en hark na het zaaien de grond nog eens aan. Daarmee stimuleer je het kiemproces. Er zijn overigens ook dubbele klaprozen en klaprozen in andere tinten, zoals roze en wit.
3. Goudsbloem (Calendula officinalis)
Deze vrolijke geeloranje bloeier kan prima tegen kou en zal volgend jaar eerder en sterker opkomen als je hem nu zaait. Hij bloeit van juni tot september en heeft bovendien allerlei culinaire en medicinale kwaliteiten. Hij zaait zichzelf ook weer rijkelijk uit. Goudsbloemen houden van een zonnige plek.
4. Korenbloem (Centaurea cyanus)
Deze prachtig blauwe, maar wat slungelige eenjarige zaait zichzelf ook in de herfst uit, om pas in het voorjaar te ontkiemen. Maar dan ontkiemen ze sneller dan wanneer je in het voorjaar zaait. Ook insecten zijn er dol op. De korenbloem bloeit van juni tot augustus en wordt zo'n 40 tot 60 centimeter hoog. Vanwege zijn slappe stengel is het beter de korenbloem in de volle grond tussen stevige vaste planten te zaaien dan in een pot. De zaden ontkiemen in het donker, dus zorg ervoor dat ze circa 1 centimeter diep in de grond zitten. Ook korenbloemen houden van een zonnige plek.
Vaste planten die tegen kou kunnen en/of ervan houden
1. Sleutelbloem (Primula)
De zaden van deze elegante, relatief kleine vaste plant hebben vorst nodig om te kunnen ontkiemen. De stengelloze sleutelbloem Primula vulgaris bloeit al in maart met zachtgele bloempjes en staat bij voorkeur op een plek met zon of halfschaduw. Hetzelfde geldt voor de slanke sleutelbloem Primula elatior, die zwavelgele bloemen krijgt en circa 30 centimeter hoog wordt. En voor de gulden sleutelbloem Primula veris, die ongeveer net zo hoog wordt en ook gele bloemen krijgt. Al deze primula's houden van vochtige grond, dus laat ze niet uitdrogen. En ze zijn allemaal ook aantrekkelijk voor bijen en vlinders.
2. Zeeuws knoopje (Astrantia)
Zeeuws knoopje bloeit maandenlang, zeker wanneer je de uitgebloeide stengels afknipt en de plant op een plek met lichte schaduw en licht vochtige grond staat. De bloemen zijn er in allerlei tinten roze en wit en hun bossige bladeren van zo'n 50 centimeter hoog passen mooi bij vrijwel alle andere tuinplanten. De bloemen zijn ook aantrekkelijk voor vlinders, bijen en hommels. Het Zeeuws knoopje zaait zichzelf ook makkelijk uit.
3. Monnikskap (Aconitum)
Deze mooie plant krijgt van juni tot augustus diep paarsblauwe bloemaren. De zaden ervan hebben een lange koude periode nodig, dus ga nu aan de slag. Zaai niet te dicht op elkaar, want de Aconitum kan meer dan een meter hoog worden en heeft de ruimte nodig. Monnikskap houdt van een plek in de halfschaduw en is ook een aanrader voor in een boeket. Houd er wel rekening mee dat de plant giftig is.
Meer zaaitips
- Een leuke activiteit om samen met de (klein)kinderen te doen: zaadbommen maken. Gebruik een mix van (oude) zaden van koudekiemers en zaden van planten uit eigen tuin die nu hun zaden verspreiden (zoals stokrozen, gele ganzenbloem, bolderik, kamille). Meng deze door verse aarde of compost en vochtige klei. Kneed alles goed door elkaar totdat je een aantal zaadbommen hebt gevormd. Gooi de 'bommen' op kale plekken bij bijvoorbeeld bomen in de straat, of gewoon bij jezelf in de tuin. De grond is nog lekker warm en het regent (meer dan) voldoende, dus dat is een goede start.
- Ook in de moestuin kunnen nu koudekiemers en/of koude-trotseerders gezaaid worden, zoals tuinbonen, erwten, raapstelen, mosterd, pastinaak, wortel, dille en kervel.
